In februari van dit jaar schrok ik op van het bericht dat de Europese Commissie Nederland voor de rechter wil brengen vanwege een gebrek aan transparantie van de overheid. België, Bulgarije, Letland en Nederland hebben een EU-richtlijn voor een transparantere overheid nog niet overgenomen en verwerkt in de eigen wetgeving. Om dat proces te versnellen, dreigt de Europese Commissie nu met het Hof van Justitie. Het Hof kan Nederland en de andere genoemde landen een boete opleggen.
Van Richtlijn open data naar nationale wetgeving
Waar het om gaat is de Richtlijn inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie. Een Europese richtlijn die in werking is getreden, moet door de lidstaten binnen een bepaalde periode in de eigen wetgeving zijn verwerkt. De Richtlijn open data van de EU is in juni 2019 aangenomen. Nederland had deze in juli 2021 al verwerkt moeten hebben in eigen wetgeving. De richtlijn is een update van een oudere richtlijn over open data. Die richtlijn is in 2015 overgenomen in de Wet hergebruik van overheidsinformatie (Who). Via de Wet implementatie Open data richtlijn zal de Who worden aangepast, zodat de Richtlijn open data erin is verwerkt. Door organisaties als de Open State Foundation en de Autoriteit Persoonsgegevens werd in 2022 stevige kritiek geuit op het wetsvoorstel. Ook de Raad van State was kritisch. Naar verwachting zal het wetsvoorstel in de eerste helft van 2023 naar de Tweede Kamer gaan.
Wat verandert er
De aangepaste Who zal een aangescherpte versie zijn van de huidige Who.
1. Meer overheidsorganisaties moeten open data beschikbaar gaan stellen voor hergebruik. Denk aan overheidsbedrijven actief in water en energie en in het openbaar personenvervoer, organisaties voor hoger onderwijs en organisaties voor onderzoek.
2. ‘Dynamische gegevens’ moeten als daarom wordt gevraagd live beschikbaar worden gesteld via een application programming interface (API).
3. De EU gaat een lijst opstellen met informatie die zo belangrijk is dat iedereen in de EU deze gratis moet kunnen krijgen, zogeheten ‘specifieke hoogwaardige gegevenssets’.
4. De overheid mag voor steeds minder informatie een vergoeding vragen.
5. Afspraken om bepaalde gegevens alleen met een bepaald persoon of bedrijf te delen, mogen steeds minder.
6. De overheid moet meer zijn best doen om uit zichzelf zoveel mogelijk gegevens beschikbaar te maken voor hergebruik.
Open bestuurscultuur
Jammer dat ons land na vier jaar de Richtlijn open data nog niet heeft verwerkt in eigen, bestaande wetgeving. Zo wil je toch niet in het nieuws komen als je zegt een open bestuurscultuur zo hoog in het vaandel te hebben staan?
Door: Ascon Spiekema